maandag 1 juni 2015

De relatie tussen drabbelkoeken en Tuinstra

Drabbelkoek is zoet, krokant en luchtig. Hij kruimelt wat. Deze typische koek komt uit Sneek, uit koekfabriek De Friesche Sjees, waar de familie Haga hem al sinds 1850 volgens een geheim recept in pure boter bakt.
Roomboter, boekweitmeel en suiker vormden en vormen de ingrediënten. De roomboter wordt verhit tot net onder de 100 graden en het beslag wordt 'geschud' in een koperen pannetje waarvan de bodem drie kleine gaatjes bevat. Die dunne draadjes vormen in de hete boter in één minuut een drabbelkoek, die dan nog eens moet worden gedraaid om bruin en krokant te worden en ter afsluiting op een lekzeefje wordt gelegd. De uitgelekte boter kan zo opnieuw worden gebruikt.


Jan Haga, de zoon van lappenkoopman Petrus Haga en Tytje Reinouts, gaat als banketbakkersknecht naar Amsterdam om ervaring op te doen. Met behulp van het familiekapitaal vestigt hij zich later als banketbakker aan de Galigastraat in Sneek. Als ondernemende jongeman zoekt hij naar mogelijkheden om zijn inkomsten te vergroten. Dat "extra" moet uit de koekjes komen, want de mensen kunnen nu eenmaal niet meer brood eten dan zij doen. Zo probeert hij zijn assortiment koekjes te vergroten en daaruit is de specialiteit "drabbelkoek" geboren. "Dribbeldrabbel" noemt men in die tijd om de een of andere reden het netwerk van draden. Jan Haga heeft dan de naam: drabbelkoek.
Drabbelkoeken zijn in die tijd niets bijzonders. Iedereen heeft zijn eigen recept op basis van reuzel. Maar reuzel heeft als nadeel dat het snel verbrand. Jan Haga vervangt daarom de reuzel door roomboter. Een heel duur ingrediënt, dat absoluut niet mag verbranden, omdat het proces dan helemaal te kostbaar word. Zo heeft Jan Haga in 1850 de drabbelkoek "uitgevonden".

Op 19 februari 1880 proeft Koning Willem III het geheime recept van de drabbelkoek, en verleent Haga, als enige drabbelkoekbakker, het hofleverancierschap. Tot op de dag van vandaag is het familiebedrijf houder hiervan voor de drabbelkoek.
Het Sneker bedrijf 'De Waterpoort' groeit. Er word zelfs een vestiging in Amsterdam geopend. Op 4 mei 1890 vertrekt Jan Haga met zijn vrouw Dieuwke Krol naar Amsterdam, om daar aan Weteringschans 185 een tweede vestiging te openen. Zijn zoon Gerrit treedt in de voetsporen van zijn vader en neemt de bakkerij in Sneek over.
In totaal heeft men veertien 'schudders' aan het werk, die allen ƒ8,- per week verdienen. De Sneker drabbelkoek is een delicatesse, die men het liefst 'open en bloot' - in een fraaie bus, maar niet ingepakt - uit de winkel mee naar huis neemt. En er zijn in de loop der jaren heel wat blikken verschenen. Als koningin Wilhelmina in 1898 de troon bestijgt, laat Haga een speciale zwarte bus met oranje opdruk maken in een oplage van duizend stuks.

In 1895 wordt de bakkerij aan de Galigastraat te koop aangeboden. Het pand wordt verkocht voor ƒ3335,-. Gerrit begint in het naastgelegen pand op nummer 18 een nieuwe bakkerij. Op 10 mei 1896, de geboortedag van de nieuwe drabbalkoekenbakker Jan Haga, wordt de drabbelkoekenbakkerij overgebracht. Hier blijft de bakkerij tot de jaren '60 van de 20e eeuw. De gevel van dat pand wordt gesierd met het koninklijk wapen.




Rond 1900 heeft het bedrijf in Amsterdam een primeur: het laat de eerste lichtreclame aanbrengen. De drabbelkoek verovert het Westen, maar ook in Nederlands-Indië worden goede zaken gedaan. Dat is niet zo vreemd, want een drabbelkoek blijft drie maanden 'goed', dus haalt de klant iets in huis dat ook nog even te bewaren valt. Goedkoop is de lekkernij ook in die dagen niet. Het bedrijf levert twee verpakkingen: bussen van ƒ1,- en van 60 cent.

In de jaren tien van de 20e eeuw wordt de Amsterdamse vestiging weer afgestoten. Op 20 mei 1914 gaat Jan Haga terug naar Sneek. Rond 1920 ontwerpt de Sneker ingenieur Nieveen voor de Haga's de eerste schudmachine. Dat betekent ontslag voor de veertien schudders, die intussen ƒ12,- per week verdienen en te duur worden. Gerrit Haga neemt het besluit dat zijn zoons Sjoerd, Jan en Gerrit die machine moeten bedienen. Sjoerd vindt dat er niet zoveel huishoudens van de bakkerij kunnen leven en trekt zicht terug.
Een lot uit de loterij levert hem ƒ25.000 op: voldoende startkapitaal om voor zichzelf te beginnen.
Bij Sjoerd Haga heeft banketbakker Douwe Schaap een tijdje gewerkt. Het bakken van drabbelkoeken is hem niet helemaal vreemd, omdat hij jaren geleden bij Vriezenberg in Leeuwarden heeft gewerkt, die een tijdlang geprobeerd heeft een markt voor drabbelkoeken te veroveren.

In de jaren zestig is Douwe Schaap voor zichzelf aan de Overweg te Sneek begonnen drabbelkoeken te bakken. Hij voert als handelsmerk „Het Statenjacht," dat hij onder het Friese wapen op zijn bussen heeft afgebeeld met "Beroemde Friesche boterdrabbelkoeken" Sneek.

De gebroeders Jan en Gerrit Haga zetten het bedrijf voort. Maar Gerrit Jan (Bunnie), de zoon van Jan, die de handel in de loop der jaren heeft zien veranderen, is van mening, dat het bedrijf zich aan die veranderde omstandigheden moest aanpassen. Hij vindt een goedkopere wijze van produceren en wordt een 'concurrent' van zijn vader. In het begin van de jaren zestig begint hij voor zichzelf. Hij bakt "beroemde Sneeker boterdrabbelkoeken". Zijn bedrijf heeft hij „De Friesche Sjees" genoemd. Op zijn bussen staat een sjees met twee Friese paarden ervoor afgebeeld met dan verder de Friese vlag.

Meer dan een eeuw lang is Haga te vinden in een piepklein winkelpandje in het oude centrum Sneek. In de jaren ’60 verhuist het bedrijf naar de Eerste Oosterkade waar deckoekenbakkerij aan het woonhuis grenst. Inmiddels wordt er nog slechts met één machine gewerkt. Die kleinschaligheid geeft af en toe problemen.

De dochters van Bunnie willen het familiebedrijf tot nu toe niet overnemen. De receptuur van de drabbelkoek is bij hen bekend.




Relatie met Tuinstra

Tyte Reinouts is op 3 september 1848 overleden. Petrus Haga hertrouwt op 18 mei 1852 in Sneek met Angenietje de Jager. Hun zoon Jan Haga (halfbroer van de bakker) trouwt met Beertje Tuinstra.
Jan en Beertje krijgen een dochter: Jikke. Zij trouwt met Jan Haga, de zoon van Gerrit Haga.




beknopte stamboom Petrus Haga

I Petrus Haga is geboren op 03-02-1803 in Sneek als zoon van Jan Haga en Maria Sybes. Petrus is overleden op 24-11-1868 in Sneek, 65 jaar oud.
(1) trouwde, 20 jaar oud, op 17-09-1823 met Tytje Reinouts, 20 jaar oud. Tytje is geboren op 20-01-1803 in Sneek, dochter van Wybren Reinouts en Hittje Hogenbruch. Tytje is overleden op 03-09-1848 in Sneek, 45 jaar oud.
(2) trouwde, 49 jaar oud, op 18-04-1852 in Sneek met Angenietje de Jager, 24 jaar oud, geboren op 19-04-1828, dochter van Douwe Douwes de Jager en Elisabeth van der Stel. Angenietje is overleden op 09-07-1913 in Sneek, 85 jaar oud.

Kinderen van Petrus en Tytje:
1. Wybren Reinouts Haga, geboren op 20-02-1824 in Sneek. Wybren is overleden op 29-11-1889 in Sneek, 65 jaar oud.
2. Maria Haga, geboren op 01-12-1825 in Sneek. Maria is overleden op 08-06-1843, 17 jaar oud.
3. Jan Haga (II-a), geboren op 10-04-1828 in Sneek. Jan is overleden op 25-07-1917 in Sneek, 89 jaar oud.
4. Hittje Haga, geboren op 02-04-1830 in Sneek. Hittje is overleden op 09-11-1833 in Sneek, 3 jaar oud.
5. Geertje Haga, geboren op 21-07-1832 in Sneek. Geertje is overleden op 11-04-1840, 7 jaar oud.
6. Hermanus Haga, geboren op 11-12-1834 in Sneek. Hermanus is overleden op 20-05-1838, 3 jaar oud.
7. Willem Haga, geboren op 05-01-1837 in Sneek. Willem is overleden op 10-04-1844 in Sneek, 7 jaar oud.
8. Hermanus Haga, geboren op 15-10-1839 in Sneek. Hermanus is overleden op 23-12-1912 in Idskenhuizen, 73 jaar oud.
9. Hittje Haga, geboren op 05-08-1842 in Sneek. Hittje is overleden op 12-05-1843, 9 maanden oud.
10. Willem Haga, geboren op 18-06-1844 in Sneek. Willem is overleden op 12-07-1850 in Sneek, 6 jaar oud.

Kinderen van Petrus en Angenietje:
1. Douwe Haga, geboren op 15-08-1852 in Sneek. Douwe is overleden op 16-02-1906 in Amsterdam, 53 jaar oud.
2. Willem Haga, geboren op 21-11-1853 in Sneek.
3. Jan Haga (II-b), geboren op 09-01-1855 in Sneek. Jan is overleden op 11-10-1934 in Sneek, 79 jaar oud.
4. Maria Haga, geboren op 06-04-1856 in Sneek. Maria is overleden op 12-05-1857 in Sneek, 13 maanden oud.
5. Maria Haga, geboren op 13-05-1857 in Sneek. Maria is overleden op 24-07-1859 in Sneek, 2 jaar oud.
6. Elisabeth Haga, geboren op 17-04-1859 in Sneek. Elisabeth is overleden op 11-10-1873 in Sneek, 14 jaar oud.
7. Petrus Haga, geboren op 08-08-1861 in Sneek. Petrus is overleden op 09-08-1907 in Sneek, 46 jaar oud.
8. Sjoerd Haga, geboren op 08-07-1863 in Sneek. Sjoerd is overleden op 09-12-1864 in Sneek, 17 maanden oud.
9. Sjoerd Haga, geboren op 16-05-1867 in Sneek. Sjoerd is overleden op 25-02-1869 in Sneek, 21 maanden oud.


II-a Jan Haga is geboren op is geboren op 10-04-1828 in Sneek, zoon van Petrus Haga en Tytje Reinouts. Jan is overleden op 25-07-1917 in Sneek, 89 jaar oud.
Jan:
(1) trouwde, 24 jaar oud, op 16-05-1852 met Ymkje Stelma, 23 jaar oud. Ymkje is geboren op 11-09-1828 in Sneek, dochter van Fokke Minnes Stelma en Antje Ypes Jardinga. Ymkje is overleden op 26-04-1854 in Sneek, 24 jaar oud.
(2) trouwde, 25 jaar oud, op 29-01-1854 met Dieuwke Krol, 19 jaar oud. Dieuwke is geboren op 17-05-1834 in Schingen, dochter van Gerrit Jans Krol en Jannigje Joris Wijngaarden. Dieuwke is overleden op 09-08-1918 in Nijemirdum, 84 jaar oud.

Kind van Jan en Ymkje:
1. Petrus Haga, geboren op 08-03-1853 in Sneek. Petrus is overleden op 16-01-1855, 22 maanden oud.

Kinderen van Jan en Dieuwke:
1. Jannigje Haga, geboren op 21-11-1854 in Sneek.
2. Tietje Haga, geboren op 29-03-1856 in Sneek. Tietje is overleden op 26-03-1900 in Heeg, 43 jaar oud.
3. Maria Haga, geboren op 06-02-1858 in Sneek. Maria is overleden op 26-07-1858 in Sneek, 5 maanden oud.
4. Levenloze dochter, geboren op 10-04-1859 in Sneek.
5. Gerrit Haga, geboren op 03-05-1861 in Sneek. Gerrit is overleden op 16-09-1861 in Sneek, 3 maanden oud.
6. Maria Haga, geboren op 03-12-1862 in Sneek. Maria is overleden op 28-08-1942 in Zeist, 79 jaar oud.
7. Gerrit Haga (III-a), geboren op 08-10-1865 in Sneek. Gerrit is overleden op 18-08-1932 in Sneek, 66 jaar oud.
8. Petronella Haga, geboren op 29-07-1870 in Sneek. Petronella is overleden op 01-03-1871 in Sneek, 7 maanden oud.

II-b Jan Haga is geboren op 09-01-1855 in Sneek, zoon van Petrus Haga en Angenietje de Jager. Jan is overleden op 11-10-1934 in Sneek, 79 jaar oud.
Jan trouwde 40 jaar oud, op 25-08-1895 in Sneek met Beertje Tuinstra, 31 jaar oud. Beertje is geboren op 21-12-1863, dochter van Taeke Tuinstra en Jeltje Spoor. Beertje trouwde, 20 jaar oud, op 18-05-1884 in Sneek met Gosse Faber, 28 jaar oud. Gosse is geboren op 05-08-1855 in Sneek, zoon van Aaltje Faber. Gosse is overleden op 16-10-1890 in Sneek, 35 jaar oud. Beertje is overleden op 06-03-1952 in Sneek, 88 jaar oud.

Kinderen van Beertje en Gosse:
1. Aaltje Faber, geboren op 23-08-1885 in Sneek. Aaltje is overleden op 09-07-1981 in Sneek, 95 jaar oud.
2. Taeke Faber, geboren op 10-01-1887 in Sneek. Taeke is overleden op 18-04-1971 in Sneek, 84 jaar oud.
3. Jan Faber, geboren op 25-12-1888 in Sneek. Jan is overleden op 28-10-1988 in Sneek, 99 jaar oud.

Kind van Beertje uit onbekende relatie:
1. Jeltje Tuinstra, geboren op 26-09-1892 in Sneek. Overleden op 10-10-1985, 93 jaar oud.

Kinderen van Beertje en Jan:
1. Willem Haga, geboren op 28-05-1895 in Sneek. Willem is overleden op 18-01-1978 in Sneek, 82 jaar oud.
2. Petrus Haga, geboren op 10-02-1897 in Sneek. Petrus is overleden op 01-05-1989 in Sneek, 92 jaar oud.
3. Angenietje Haga, geboren op 04-05-1899 in Sneek. Angenietje is overleden op 22-12-1986 in Sneek, 87 jaar oud.
4. Jikke Haga (III-b), geboren op 15-06-1902 in Sneek. Jikke is overleden op 10-10-1970 in Sneek, 68 jaar oud.
5. Aitze Haga, geboren op 08-04-1904 in Sneek. Aitze is overleden.
6. Steven Haga, geboren op 18-06-1906 in Sneek. Steven is overleden op 04-05-1979 in Sneek, 72 jaar oud.


III-a Gerrit Haga is geboren op 08-10-1865 in Sneek, zoon van Jan Haga en Dieuwke Krol. Gerrit is overleden op 18-08-1932 in Sneek, 66 jaar oud.
Gerrit trouwde , 25 jaar oud, op 30-04-1891 in Sneek met Liskje Roorda, 20 jaar oud. Liskje is geboren op 20-08-1870 in Sneek, dochter van Sjoerd Roorda en Trijntje Aukema. Liskje is overleden op 18-06-1959 in Sneek, 88 jaar oud.

Kinderen van Gerrit en Liskje:
1. Sjoerd Jan Haga, geboren op 02-03-1892 in Sneek.
2. Dieuwkje Haga, geboren op 07-04-1894 in Sneek.
3. Jan Haga (IV-a), geboren op 10-05-1896 in Sneek. Jan is overleden op 15-09-1976 in Sneek, 80 jaar oud.
4. Gerrit Haga, geboren op 16-08-1903 in Sneek.

III-b Jikke Haga is geboren op 15-06-1902 in Sneek, dochter van Jan Haga en Beertje Tuinstra. Jikke is overleden op 10-10-1970 in Sneek, 68 jaar oud.
Jikke trouwde, 21 jaar oud, op 05-11-1923 in Sneek met Jan Haga (IV-a), 27 jaar oud. Jan is geboren op 10-05-1896 in Sneek, zoon van Gerrit Haga en Liskje Roorda. Jan is overleden op 15-09-1976 in Sneek, 80 jaar oud.

Kinderen van Jikke en Jan:
1. L.B. Haga (dochter)
2. Gerrit Jan Haga
3. T. Haga (dochter)

Geen opmerkingen:

Een reactie posten